Od kiedy będzie obowiązywała nowa odchudzona podstawa programowa? Ministerstwo podało datę. Trwają prace nad zmianami

– Już pracują zespoły przedmiotowe – powiedziała wiceminister Katarzyna Lubnauer. Poinformowała, że zespoły jeszcze w pierwszej połowie lutego powinny przygotować projekty odchudzonych podstaw programowych dla danych przedmiotów.

Lubnauer poinformowała, że MEN zależy na szybkim wprowadzeniu odchudzonej podstawy programowej, by móc przystąpić do drugiego etapu zmian, czyli przygotowania nowej podstawy programowej, która wprowadzona ma być:

• z rokiem szkolnym 2026/2027 w szkołach podstawowych,
• a z rokiem 2028/2029 w szkołach ponadpodstawowych.

– Chcemy, by wszystkie zmiany, które robimy w Ministerstwie Edukacji Narodowej, były poddane konsultacjom. Czerpiemy również wiedzę z badań, (...) w oparciu o analizy naukowe i opinie ekspertów zdecydowaliśmy się na dwa równolegle procesy – ograniczenie prac domowych i zmniejszenie zakresu podstawy programowej, bo jedno jest z drugim ściśle powiązane – dodała Lubnauer.

Wiceminister wyjaśniła, że przy odchudzeniu podstawy programowej resort edukacji chce zachować taką samą, jak obecnie, liczbę godzin poszczególnych przedmiotów, dzięki czemu – jak zaznaczyła – nauczyciele będą mieli przestrzeń właśnie na to, by poświęcić więcej czasu na trudniejsze tematy lub by móc regularnie wracać do pewnych tematów.

– Na przykład w matematyce to jest bardzo ważne, żeby do pewnych tematów wracać, by mieć pewność, że wszystkie dzieci zrozumiały, pojęły i mogą realnie korzystać z narzędzi, jakie daje matematyka – powiedziała Lubnauer.

Zapytana, o ile ma być odchudzona podstawa, odpowiedziała: „zmierzamy do odchudzenia na poziomie blisko 20 proc., (...) by nauczyciel rzeczywiście dostrzegł różnice”. – Ogranicza nas jedna rzecz: odchudzając w tej chwili podstawę programową, musimy się liczyć z tym, że nie zmienimy podręczników. W związku tym to nie może być tak, że jedno zamienimy na drugie, tylko musimy w ramach tego, co jest w podstawie programowej, zmniejszyć zakres, czasami doprecyzować wymagania – zaznaczyła Lubnauer. – Nowa podstawa programowa będzie obowiązywać od 1 września 2024 roku – zapowiedziała wiceminister.

Wiceszefowa resortu edukacji przyznała, że odchudzanie podstawy programowej będzie polegało na ograniczeniu materiału, który uczeń musi opanować w szkole. Wskazała, że podstawa programowa to „baza, której nauczyciel musi nauczyć ucznia po to, żeby uczeń potem poradził sobie na egzaminach, ale też w życiu”.

– To nie jest tak, jak niektórym się wydaje, że im więcej wiedzy będziemy wtłaczać dzieciom do głów, to będą one więcej wiedziały. Istotna jest wiedza głęboka, czyli to, co dziecko przyswoi w szkole, a potem przez długi czas będzie pamiętać, z czego będzie potrafiło korzystać. Dlatego tak ważne jest powtarzanie i tłumaczenie pewnych trudniejszych zagadnień, dlatego tak ważna jest ta praca w szkole, która realnie wyrównuje szanse. Praca domowa nigdy nie wyrówna szans, bo dzieci mają różne zaplecza domowe, ale też nie zawsze mają pewność, czy zadania domowe dobrze wykonały – dodała.

Podkreśliła, że to szkoła ma być podstawowym miejscem zdobywania wiedzy.

Wiceminister podkreśliła, że nie każdy uczeń – a mowa o najmłodszych – ma w domu wystarczającą pomoc w odrabianiu prac domowych. Zauważyła, że jeden uczeń ma dobrze wykształconego rodzica, który mu pomoże, inny ma rodzica, którego stać na opłacenie korepetycji, ale są też uczniowie, którzy nie mają wsparcia, są zostawieni sami sobie z zadaniami trudniejszymi, niż były w szkole.

W nowej podstawie położony zostanie nacisk, obok wiedzy, na tzw. umiejętności miękkie, m.in.

• na umiejętność pracy w grupie,
• komunikatywność,
• umiejętność pracy pod wpływem stresu,
• kreatywność,
• krytyczne myślenie,
• asertywność i empatię.

Co ważne, wiceminister poinformowała, że obecne odchudzanie podstawy programowej będzie dotyczyło wszystkich przedmiotów egzaminacyjnych, które są na egzaminie ósmoklasisty i na maturze, czyli kilkunastu.

– Świat się zmienia. Musimy odpowiedzieć sobie – i to będziemy robić wspólnie z Instytutem Badań Edukacyjnych – jakiego profilu absolwenta polskiej szkoły będziemy potrzebowali w 2038 r. – zauważyła Lubnauer.

Wyjaśniła, że edukacja szkolna trwa zwykle 12 lat, stąd uczeń, który rozpocznie naukę w 2026 r., skończy ją właśnie w 2038 r.

– To będą już zupełnie inne czasy: czasy sztucznej inteligencji, czasy robotyzacji, czasy innych wyzwań. Jeżeli mamy inne wyzwania, to potrzebujemy innego profilu absolwenta. Ci, którzy wierzą, że szkoła może zatrzymać czas, mylą się, szkoła musi przygotowywać do zmieniającego się świata – podkreśliła.

W rozporządzeniu w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (nazywanym zwyczajowo podstawą programową kształcenia ogólnego) opisane jest to, co uczeń powinien umieć z danego przedmiotu po danym etapie edukacyjnym (każdy przedmiot opisany jest osobno). Programy nauczania i podręczniki muszą być zgodne z podstawą, a nauczyciel ma obowiązek realizacji wszystkich treści w niej zawartych.

– Odchudzenie podstawy programowej da nauczycielom większą autonomię, pozwoli też znaleźć czas na dokładniejsze tłumaczenie uczniom trudniejszych zagadnień, na powtarzanie i utrwalanie wiedzy na lekcjach. Jest to powiązane ze zmianami w zakresie obowiązkowych prac domowych w szkole podstawowej – wyjaśniła wiceminister edukacji Katarzyna Lubnauer.

Dodała, że „Nauczyciel musi mieć na lekcjach czas, żeby powtarzać, rozwijać pewne tematy, a inne omówić dwukrotnie jeżeli oceni, że jest taka potrzeba. Miejscem zdobywania wiedzy z zakresu podstawy programowej powinna być szkoła”.

Nawiązała także do odejścia od obowiązkowych prac domowych w szkole podstawowej. Jak wyjaśniła, nauczyciele nierzadko nie są w stanie zrealizować materiału na lekcji, w związku z czym muszą go realizować w postaci prac domowych. Jak podkreśliła, na problem zbyt obciążających uczniów prac domowych już dawno uwagę zwrócili Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Praw Dziecka.

Wiceminister zapytana o ekspertów, którzy pracują w zespołach przedmiotowych nad odchudzaniem podstawy, podała, że „w niektórych przypadkach, np. przedmiotów ścisłych, są to ci sami eksperci, których powołał poprzedni minister edukacji Przemysław Czarnek, też przymierzając się do odchudzenia zakresu materiału”.

– W innych przypadkach po weryfikacji wybrano ekspertów, którzy w sposób nieideologiczny podejdą do zmian, szczególnie dla takich przedmiotów jak historia czy język polski – powiedziała.

Jak wskazała, są to eksperci powiązani, np. z Centralną Komisją Egzaminacyjną, którzy są nie tylko nauczycielami, ale też egzaminatorami. Wyjaśniła, że jest to ważne, gdyż podstawa musi być spójna z tym, co jest wymagane na egzaminie ósmoklasisty i na maturze. Podkreśliła, że klucz wyboru ekspertów nie jest polityczny.