Edukacja i opieka dla uczniów z Ukrainy – list szefa MEiN do nauczycieli i samorządowców o nowych rozwiązaniach

List zawiera ważne informacje dotyczące przyjmowania uczniów do szkół, podstaw prawnych pobytu oraz rekomendacje Ministerstwa dotyczące organizowania nauki uczniów z Ukrainy w formie oddziałów przygotowawczych.

Ponadto list odnosi się do zmian w ustawie dotyczącej nazw uczelni służb państwowych i przewiduje przedłużenie stosowania niektórych przepisów dotyczących kształcenia, wychowania i opieki w roku szkolnym 2023/2024. Ministerstwo zapewnia w liście także wsparcie finansowe dla samorządów na realizację zadań oświatowych związanych z edukacją uczniów z Ukrainy.

Zgodnie z zapisami ustawy za legalny uznaje się pobyt obywateli Ukrainy do dnia 31 sierpnia 2024 r. jeżeli te osoby: w dniu 4 marca 2024 r. korzystają z wychowania przedszkolnego, realizują obowiązek szkolny albo realizują obowiązek nauki lub w dniu 4 marca 2024 r. pobierają naukę w przedszkolu lub szkole funkcjonujących w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, lub nie później niż w roku szkolnym 2022/2023 rozpoczęły naukę w branżowej szkole II stopnia, szkole policealnej lub szkole dla dorosłych.

Na mocy tej ustawy uznaje się też za legalny pobyt obywateli Ukrainy do dnia 30 września 2024 r. jeżeli te osoby przystępują do egzaminu maturalnego w terminie poprawkowym.

Minister wyjaśnia, że w związku z tym przedłuża się stosowanie: wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy ze środków zwiększonej rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej lub Funduszu Pomocy oraz innych przepisów znajdujących się w art. 50, dotyczących wykorzystania środków z Funduszu Pomocy, a także wsparcie w postaci środków na zakup podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych dla uczniów publicznych i niepublicznych.

Szef MEiN poinformuje, że stosownie do zmian dotyczących terminów legalności pobytu na terytorium Polski obywateli Ukrainy przybyłych po wybuchu wojny planuje się przedłużenie na rok szkolny 2023/2024 stosowanie części przepisów rozporządzenia w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy.

Podaje, że chodzi o przepisy mówiące o możliwości: powołania składu zespołu egzaminatorów sprawdzających prace egzaminacyjne obywateli Ukrainy, którzy przystąpili do egzaminu ósmoklasisty lub egzaminu maturalnego; uczęszczania przez uczniów oddziałów przygotowawczych na zajęcia przeznaczone na osiągnięcie wybranych efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego; niepodlegania klasyfikacji rocznej i śródrocznej przez uczniów uczęszczających do oddziału przygotowawczego; organizowania dodatkowych zajęć z języka polskiego w grupach liczących nie więcej niż 15 uczniów i w wymiarze nie niższym niż 6 godzin lekcyjnych tygodniowo.

Szef MEiN przypomniał w liście, że dzieci i młodzież z Ukrainy w wieku 7–18 lat są przyjmowani do publicznych szkół oraz obejmowani opieką i nauczaniem na warunkach dotyczących obywateli polskich. Najważniejsze informacje dotyczące edukacji dzieci z Ukrainy w Polsce to:

• przyjmowanie do szkół odbywa się w ciągu całego roku szkolnego;
• ustalenie klasy, w której uczeń będzie kontynuował naukę, odbywa się na podstawie sumy ukończonych lat nauki szkolnej za granicą;
• rodzice mogą zwrócić się do dyrektora szkoły o przyjęcie dziecka do niższej klasy, niż wynika to z sumy lat nauki szkolnej, np. ze względu na wiek dziecka;
• publiczna szkoła podstawowa, w której obwodzie mieszka dziecko przybyłe z zagranicy, przyjmuje je z urzędu, a inne publiczne szkoły podstawowe i szkoły ponadpodstawowe, przyjmują uczniów w miarę posiadania wolnych miejsc.

Przemysław Czarnek wskazuje, że przyjmowanie uczniów przybywających z zagranicy jest uregulowane na poziomie ustawowym. Prawna podstawa pobytu ucznia na terenie Polski (np. zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zgoda na pobyt ze względów humanitarnych albo uzyskanie statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej) nie ma znaczenia dla możliwości przyjęcia do publicznej szkoły i możliwych form wspomagania nauki.

Jak przypomina w liście szef resortu w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi, jeżeli przyjęcie osób podlegających obowiązkowi szkolnemu wymaga przeprowadzenia zmian organizacyjnych pracy szkoły, w której obwodzie te osoby mieszkają, organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego prowadzącej szkołę podstawową może wskazać jako miejsce realizacji obowiązku szkolnego:

• inną publiczną szkołę podstawową prowadzoną przez tę jednostkę samorządu terytorialnego,
• publiczną szkołę podstawową prowadzoną przez inną jednostkę samorządu terytorialnego, po zawarciu porozumienia z tą jednostką samorządu terytorialnego.

W przypadku braku możliwości wskazania jako miejsca realizacji obowiązku szkolnego ww. szkół, na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego prowadzącej szkołę podstawową, w której obwodzie mieszkają ww. osoby, kurator oświaty wskazuje szkołę podstawową, w której te osoby będą realizowały obowiązek szkolny.

Z listu wynika, że przedłużone zostają zalecenia dotyczące oddziałów przygotowawczych.

Mając na względzie potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży przybyłych do Polski z Ukrainy, wynikające z braku lub słabej znajomości języka polskiego, a także biorąc pod uwagę konieczność dostosowywania nauczanych treści adekwatnie do potrzeb uczniów, Ministerstwo Edukacji i Nauki rekomenduje organizowanie nauki uczniów przybywających z Ukrainy w formie oddziałów przygotowawczych – czytamy.

Przedłużone mają być też przepisy mówiące o możliwości przyjęcia dziecka z niepełnosprawnością do:

• przedszkola specjalnego,
• oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej specjalnej,
• szkoły specjalnej,
• specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego,
• lub specjalnego ośrodka wychowawczego.

Jak czytamy w liście, planuje się przedłużenie na rok szkolny 2023/2024 stosowania przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami
Ukrainy dotyczących możliwości m.in.:

(...) przyjęcia do przedszkola specjalnego, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej specjalnej, szkoły specjalnej, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego lub specjalnego ośrodka wychowawczego dziecka niepełnosprawnego lub ucznia niepełnosprawnego na podstawie oświadczenia rodzica lub osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem lub uczniem o złożeniu do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego – czytamy w piśmie od MEiN

Przedłużone ma być również obowiązywanie przepisów mówiących o możliwości ustalenia przez dyrektora szkoły lub placówki, w porozumieniu z radą pedagogiczną i radą rodziców, potrzeby modyfikacji realizowanego w szkole lub placówce programu wychowawczo-profilaktycznego oraz w razie potrzeby modyfikowania tego programu, a także zatrudnienia w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w uzasadnionych przypadkach i za zgodą kuratora oświaty, osoby niebędącej nauczycielem posiadającej przygotowanie uznane przez dyrektora poradni do realizacji określonych zadań w tym zakresie.

Dodane zostaną przepisy określające:

• warunki ukończenia w roku szkolnym 2023/2024 przez ucznia będącego obywatelem Ukrainy szkoły podstawowej,
• termin składania przez uczniów będących obywatelami Ukrainy deklaracji przystąpienia do egzaminu maturalnego, zawodowego i ósmoklasisty,
• przekazania wykazu uczniów, którzy złożyli deklaracje do okręgowej komisji egzaminacyjnej.

Jak zaznaczył w liście Czarnek, z uwagi na stabilną sytuację odnośnie do liczby uczniów z Ukrainy, w polskich jednostkach systemu oświaty nie planuje się przedłużenia na rok szkolny 2023/2024 stosowania przepisów dotyczących:

• zwiększenia liczby dzieci będących obywatelami Ukrainy w oddziale przedszkola integracyjnego, oddziale integracyjnym w przedszkolu ogólnodostępnym oraz liczby uczniów w oddziale szkoły integracyjnej i oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej,
• liczby dzieci w oddziale przedszkola specjalnego i oddziale specjalnym w przedszkolu ogólnodostępnym oraz liczby uczniów w oddziale szkoły specjalnej i oddziale szkoły specjalnej i oddziale specjalnym w szkole ogólnodostępnej.

Jednocześnie - jak podał - klasy i oddziały, w których w latach 2021/2022 i 2022/2023 zwiększono liczbę dzieci i uczniów niepełnosprawnych będących obywatelami Ukrainy mogą funkcjonować w ciągu całego etapu edukacyjnego.

Minister przypomniał też, że w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy z marca 2022 r. przewidziano możliwość wsparcia finansowego ze środków rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej lub Funduszu Pomocy na dodatkowe zadania oświatowe związane z kształceniem, wychowaniem i opieką nad uczniami z Ukrainy.

Transfery środków finansowych Funduszu Pomocy przeznaczone na realizację tych zadań, za okres od 24 lutego 2022 r. do końca kwietnia 2023 r. – w miesięcznych ratach – zostały już przekazane do samorządów. Kolejne – będą dokonywane analogicznie jak dotychczas, tj. również w miesięcznych ratach. Łączna wysokość środków finansowych naliczonych na podstawie danych systemu informacji oświatowej za okres od 24 lutego 2022 r. do końca kwietnia 2023 r., z przeznaczeniem na realizację zadań oświatowych wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego wynosi ponad 2,7 mld zł – czytamy w liście.

Szef MEiN wskazał w nim, że wsparciem objęte zostały zadania do tej pory niefinansowane z subwencji oświatowej – dofinansowanie wychowania przedszkolnego dzieci w wieku 2,5-5 lat oraz dofinansowanie dowożenia uczniów.

Wskazał także, że środki przekazywane samorządom w celu wsparcia uczniów z Ukrainy są naliczone zgodnie z algorytmem, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w danym roku budżetowym na podstawie danych wykazanych w systemie informacji oświatowej.

Cały dokument zawiera 6 stron i został opublikowany na stronie MEiN. Na koniec minister podziękował kuratorom, nauczycielom i samorządowcom za zaangażowanie i pracę z dziećmi i młodzieżą z Ukrainy.

Dzięki Państwa wiedzy i umiejętnościom dzieci i młodzież z Ukrainy kontynuują naukę w przyjaznej atmosferze - napisał Czarnek.