Jedna z najmniejszych "dzielnic" Sopotu - piszemy w cudzysłowie, bo kurort podziału administracyjnego na dzielnice formalnie nie ma, jest jednak podział umowny, popularny wśród mieszkańców miasta.
Stawowie było wsią cysterską, którą w swoje granice kurort wchłonął najszybciej (1874 r.). Posiadłość - zespół pałacowo-parkowy, położony jest przy granicy z Oliwą.
Mieszkańcy Sopotu pytają o Stawowie - ile jeszcze poczekamy?
Jeszcze jako wieś, wspomniana jest po raz pierwszy w dokumencie z terenów Pomorza Wschodniego, datowanym przez historyków na 1178 rok albo 1188 r. w akcie fundacyjnym klasztoru cystersów w Oliwie, sygnowanym przez księcia Sambora I (za Nowym Bedekerem Sopockim).
"Stawowie jako własność cystersów oliwskich wzmiankowane było do połowy XIII wieku. W 1245 roku wzmiankę o wsi znajdujemy w bulli papieża Innocentego IV, zatwierdzającego posiadłości Oliwy" - napisał Błażej Śliwiński w artykule Karty historii Sopotu, w Gazecie Miasta Sopot.
Gdy 1 listopada 1772 r., na podstawie królewskiego zarządzenia gabinetowego, Prusacy skonfiskowali wszystkie dobra klasztoru oliwskiego, wśród nich również folwark Hochwasser (niemiecka nazwa Stawowia), trafił on w ręce prywatne. W 1774 r. majątek kupił gdańszczanin Müller i w pobliżu drogi prowadzącej do Oliwy postawił oberżę ze strzelnicą. Odbywały się w niej w XVIII/XIX wieku koncerty plenerowe i wieczorki taneczne. Raz urozmaicono je pokazem sztucznych ogni, innym razem pierwszym w Sopocie pokazem lotu balonem.
Obecny zespół parkowy z pałacem w stylu włoskiego renesansu, z charakterystyczną wieżyczką, to dzieło Heinricha Theodora Behrenda. Prace wykonano w 1856 r. Liczne cieki wodne i utworzone z nich stawy górny (za pałacem, od strony lasu) i dolny (od ulicy) napędzały grawitacyjnie fontannę parkową. Dziś to zamarznięta bryła lodu.
Urokliwe i rekonwalescencyjne właściwości Stawowia doceniły władze pruskie, które po zakupie w 1905 r. posiadłości, wysyłały tu słynnych Czarnych Huzarów z Wrzeszcza, czyli żołnierzy Leibhusar z XVII Korpusu Armijnego.
Po I wojnie światowej, władze Wolnego Miasta Gdańska przekazały posiadłość Szpitalowi Mariackiemu (na Łąkowej) na "oddział ozdrowieńczy". Sielskie sanatorium funkcjonowało do wybuchu II wojny światowej i w trakcie okupacji.
- 7 listopada 1939 roku, na niespełna rok, umieszczono w Stawowiu, pierwszy na terenie Wolnego Miasta Gdańska, obóz Gdańskiej Służby Pracy Kobiet (Danziger Frauenarbeitsdienst DFAD). Zapewne miał on wspierać funkcjonujący tam zakład ozdrowieńczy (Erholungsheim Hochwasser) - historyk Jan Daniluk z Biura Edukacji Publicznej gdańskiego oddziału IPN, zdradza ciekawostkę z wojennych losów zespołu parkowego.
Po wyzwoleniu Trójmiasta, pałacyk na swoją kwaterę zarekwirowało do 1946 roku dowództwo wojsk radzieckich. Zwolniło je na potrzeby Państwowego Domu Dziecka Nr 5 z Państwowym Pogotowiem Opiekuńczym dla dzieci wyswobodzonych z niemieckich obozów i wojennych sierot. Dzieci przebywały tu do 1954 r., gdy Dom Dziecka zamieniono na Miejski Szpital Specjalistyczny Położniczo-Ginekologiczny. W 1961 roku na świat przyszli ostatni sopocianie, bo porodówkę zastąpiono Wojewódzkim Szpitalem Przeciwgruźliczym. Ten funkcjonował do 2003 roku. 17 maja 2004 r. Sejmik Województwa Pomorskiego wyraził zgodę na jego sprzedaż. Od tego czasu obiekt popada w ruinę.
Co z festiwalem w Operze Leśnej?
Dla ratowania zabytku powstała Inicjatywa Obywatelska Sopot-Stawowie, "by sopocianom i miastu przywrócić jeden z najatrakcyjniejszych zabytków Sopotu" - jak czytamy na stronie społeczników.
- Od marca 2008 roku, zaniepokojeni postępującym niszczeniem Zespołu Pałacowo-Parkowego Stawowie - nieogrzewanego i nieużytkowanego od roku 2003, poruszaliśmy niebo i ziemię; zbieraliśmy podpisy sopocian pod petycją do władz Sopotu oraz Marszałka Województwa, zgłaszaliśmy niszczenie obiektu Pomorskiemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków, a dewastację parku - Wojewódzkiemu Konserwatorowi Przyrody oraz władzom Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego(...). Chcieliśmy, by Sopot odkupił Stawowie a następnie sam, na swoich warunkach, ogłosił przetarg i sprzedał pałac inwestorowi, który zagwarantowałby zgodne z intencją sopocian jego użytkowanie. Niestety, żyjemy w czasach, w których o wszystkim decyduje pieniądz, a pojęcia takie jak dziedzictwo historyczne i kulturowe czy tzw. dobro wspólne już dawno wyszły z użycia, więc podjęte działania okazały się bezskuteczne, a zespół pałacowo-parkowy Stawowie dnia 3 września 2008 roku został sprzedany przez właściciela, czyli Urząd Marszałkowski w Gdańsku, powstałej kilka miesięcy wcześniej spółce Baltic Apartaments ze Świecia - napisali na stronie organizacji.
Według informacyjnego banera, nowy właściciel planuje uruchomić na Stawowiu kompleks hotelowy ze SPA. Kiedy? Nie wiadomo...
- Spodziewamy się, że po zrealizowaniu inwestycji park będzie dostępny dla ogółu sopocian - mówią z kolei społecznicy.
Na razie wszystkie bramy pozamykane są na cztery spusty. A ścieżki spacerowe, kapliczka z płyt nagrobnych, lodownia i ziemianki w zachodniej części parku oraz budynki gospodarcze z 1899r., a także drewniane mostki nad źródełkiem Gdynia, które jest naturalną granicą między Stawowiem a kolejną "dzielnicą" Sopotu - Świemirowem, są niedostępne.
Częścią zabytkowego parku Stawowie można pospacerować na terenie Domu Hospicyjnego im. Św. Józefa, otwartego 19 marca 2004 roku.
Zobacz także: Lato 1904-1912 - jak spędzano wakacje w kurorcie
Jak głosujemy w II turze wyborów samorządowych
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
